Giá trị của đồng tiền trong các tiểu thuyết kinh điển
[sau] [trước] [lên mức trên]
Thật vậy, trong các tiểu thuyết thế kỉ 18 và thế kỉ 19, tiền bạc hiện hữu khắp nơi, không chỉ như một lực kéo trừu tượng, mà trên hết là một độ lớn trần trụi và cụ thể: các nhà tiểu thuyết thường xuyên kể ra những khoản tiền tính theo franc hoặc theo livre minh họa cho mức thu nhập hoặc gia sản của các nhân vật trong truyện, không phải họ muốn làm chúng ta ngập ngụa trong số má, mà bởi vì những lượng đó giúp bạn đọc định hình những địa vị xã hội cụ thể, những mức sống mà ai cũng biết.
Những điểm mốc tiền tệ nói trên càng ổn định hơn khi tỉ lệ tăng trưởng dừng ở mức khá thấp - điều khiến giá trị các món tiền chỉ thay đổi một cách rất chậm chạp sau hàng thập kỉ. Tại thế kỉ 18, tỉ lệ tăng trưởng sản lượng và thu nhập theo đầu người là rất thấp. Tại Liên hiệp Anh, thu nhập trung bình ở mức 30 pound một năm thời 1800-1810, lúc Jane Austen bắt đầu viết tiểu thuyết 41. Mức thu nhập trung bình này không khác mấy so với khoảng năm 1720 hay 1770, vì thế nó là những điểm mốc rất ổn định gắn liền với thời niên thiếu của nhà nữ tiểu thuyết. Bà biết rõ rằng để sống thoải mái và tao nhã, để đi lại và may mặc, để ăn uống và giải trí, mà không cần gia đình hỗ trợ nhiều, cần phải có ít nhất - theo những tiêu chí của bà - hai mươi hoặc ba mươi lần khoản tiền nói trên: phải có từ 500 đến 1000 pound thu nhập hàng năm trở lên thì những nhân vật trong tiểu thuyết của bà mới cho rằng họ không sống trong thiếu thốn nữa.
Ta sẽ quay lại bàn kĩ về cấu trúc bất bình đẳng và mức sống trong phần sau của sách. Các cấu trúc này là xương sống cho những nhận thức và thực trạng vừa được đề cập phía trên. Đặc biệt, ta sẽ chú ý đến cấu trúc phân bố tài sản và thu nhập xuất phát từ bất bình đẳng. Ngay lúc này, điểm quan trọng ta nên ghi nhớ là: do tỉ lệ tăng trưởng thấp và không có sự phồng giá cả, những khoản tiền nói trên gợi ra những thực tế rất cụ thể và rất ổn định. Thật vậy, nửa thế kỉ sau, trong những năm 1850-1860, thu nhập trung bình khó lắm mới đạt được 40-50 pound một năm: bạn đọc chắc hẳn nhận thấy những khoản tiền mà Jane Austen nói đến hơi ít ỏi chút, nhưng không khác một trời một vực. Vào Thời Tươi đẹp, khoảng năm 1900-1910, thu nhập trung bình đạt 80-90 pound tại Liên hiệp Anh: sự tăng trưởng là rõ rệt, nhưng mức thu nhập 1000 pound một năm hoặc hơn thế mà nhà nữ tiểu thuyết nói đến luôn là một mốc thu nhập có ý nghĩa.
Ta cũng thấy những điểm mốc tiền tệ ổn định như vậy trong các tiểu thuyết Pháp. Tại Pháp, thu nhập trung bình vào khoảng 400-500 franc một năm trong những năm 1810-1920 - thời lão Goriot. Tính theo livre tournois, mức thu nhập dưới Chế độ Cũ thấp hơn thế chút xíu. Balzac, giống như Austen, đã miêu tả một xã hội mà người ta cần ít nhất hai mươi hoặc ba mươi lần khoản tiền đó để sống đàng hoàng: dưới 10000 hoặc 20000 franc thu nhập hàng năm, nhân vật chính của Balzac cảm thấy thật khốn khổ. Đây cũng vậy, những số độ lớn này chỉ thay đổi một cách rất chậm chạp trong suốt thế kỉ 19 cho đến tận Thời tươi đẹp. Đó là những độ lớn rất quen thuộc với bạn đọc trong thời gian dài42. Bởi thế những khoản tiền này không cần nhiều lời đã sắc sảo dựng lên một khung cảnh, những cách sống, những sự tranh đua, rồi cả một xã hội.
Ta có thể dẫn ra nhiều ví dụ khác trong các tiểu thuyết tại nước Mĩ, Đức, Ý và tại tất cả các nước đã từng trải qua sự ổn định tiền tệ lớn này. Đến tận Chiến tranh thế giới thứ nhất, đồng tiền có giá trị cụ thể, và những nhà tiểu thuyết thời đó đã không quên khai thác, thám hiểm và biến nó thành một chất liệu văn học.
[sau] [trước] [lên mức trên]